Górki należą do najstarszych podbeskidzkich wiosek, wymienionych już w 1305 roku. O pierwszych wiekach ich istnienia nie umiemy wiele powiedzieć. W drugiej ćwierci XV w. Górki stały się wsią będącą częścią obszerniejszego majątku kolejnych rodzin szlacheckich. Często poszczególne wioski na skutek rozrostu rodziny i różnych koligacji przechodziły z rąk do rąk. Najdłużej trzymali Górki -Góreccy (1521-1697) i ostatni Marklowscy (1734-1802).
W XVI w. wieś rozprzestrzeniała się w górę rzeki Brennicy (przez wykarczowanie nowych połaci lasu), i była na tyle duża, że w dokumentach rozróżnia się położone niżej "stare" Górki Wielkie szlacheckie (1521 r.) i położone wyżej Górki Małe - włościańskie (1556 r.).
Był to już czas, gdy książę cieszyński Wacław III Adam położoną w głębi doliny Brennicy wieś Brennę nadał niejakiemu Wacławowi Wodzie z Kojkowic, natomiast pola w Górkach Małych wraz z karczmą, młynem i rybnikami były w posiadaniu wójta Mikołaja Tańca.
Przypuszczalnie też w tym samym czasie na górskich polanach pojawili się wędrowni pasterze ze swoimi owcami. Tych bezimiennych przybyszów odnotowano w książęcych zapiskach jako wałachów, innych rozpoznajemy po takich nazwiskach jak: Madzia(r), Rusin czy Rusnok, Oleksy później Holeksa, Moskala i inni.
W 1604 r. Paweł Gawlas z Górek Małych wykupił woleństwo po Tańcu i uzyskał wkrótce od księcia Adama Wacława dalsze przywileje m. in. pozwolenie na budowę wałki (urządzenie do wyrobu grubego sukna), zagospodarowanie nowego rybnika z zastrzeżeniem hodowli pstrąga, a w zamian za niespłacone długi księcia nadanie łąk w Leśnicy. Jeden z Gawlasów był założycielem pierwszego szałasu na Cisowym Groniu. Na progu tragicznej wojny 30-letniej, w 1621 r. Brenna w dalszym ciągu jest wioską książęcą, zarządzaną dwoma wójtami: dziedzińskim, któremu podlegali możniejsi gospodarze i komorniczym. Czynny był w wiosce książęcy folwark i huta szkła, wytapiająca szkło proste na szklanki do piwa i wina. Być może założycielem huty był wspomniany Wacław Wody, gdyż w 1621 r. zbudowano nową hutę, ale i ta utrzymała się ledwo do 1690 r.
Po 30-letniej wojnie liczebność osadników wydatnie się powiększyła. Przybywający osadnicy zajmowali nowe wyręby, poszerzając znacznie wioskę o kolejne przysiółki, względnie nabywając gospodarstwa, opuszczone w czasie zawieruchy wojennej, lub też z powodu nadmiernych ciężarów podatkowych, albo ucisku religijnego w okresie kontrreformacji. Przejęcie księstwa przez lotaryńską linię Habsburgów w 1772 r., było zapowiedzią istotnych zmian w gospodarce, dotąd nie obliczonej na wielkie zyski. Urbarz książęcy z 1775 r. wymienił kilkanaście szałasów, otaczających wieś Brenną. Poszerzanie pastwisk leżało w interesie górali, ale nie regentów, dla których ważniejsza była uprawa lasów już i tak znacznie uszczuplonych przez hutę szkła. W momencie, gdy w samej Brennej czyniono próby wytopu żelaza, a w sąsiednim Ustroniu uruchomiono w 1772 r. dużą hutę żelaza, zapotrzebowanie na drewno wzrosło jeszcze bardziej. W dolinie Leśnicy wydobywano rudę żelaza, w kilku miejscach wioski wypalano węgiel drzewny, o czym świadczą do dziś zachowane nazwy miejscowe (Huta, Spalona, Milerze). Rychło doszło do wzmagających się konfliktów pomiędzy góralami a zarządem latyfundium habsburskiego, ostatecznie rozwiązanych przez wycofanie serwitutów leśnych i łąkowych w 1853 r. Dodatkowym utrapieniem górali, o głębokim znaczeniu moralnym, był także kontyngent wódki, dostarczany do wiosek z książęcych gorzelni. Wyjątkowy upór górali sprawił, że powstałe dominium habsburskie - Komora Cieszyńska, nie zdołała wyprzeć całkowicie pasterstwa z okolic Brennej, natomiast skutecznie wyeliminowała majątki szlacheckie. W 1802 r. Górki Wielkie zostały włączone do dóbr książęcych. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. wioski w dolinie Brennicy w dalszym ciągu dzieliły losy całego Śląska Cieszyńskiego.
W 1922 r. dawny majątek dworski w Górkach Wielkich wykupił Tadeusz Kossak.
Wkrótce przybyła tu jego córka Zofia Kossak i mieszkała w Górkach prawie całe życie, za wyjątkiem lat okupacji i przymusowego zesłania. Nieznaczne ożywienie nastąpiło w latach trzydziestych. Do Brennej zbudowano nową drogę, na Buczu otwarto w 1929 r. stanicę ZHP, przekształconą w Szkołę Instruktorek ZHP, na granicy Górek Wielkich oddano do użytku ujęcie wodociągowe dla miasta Cieszyn (1937 r.). Walory turystyczne Brennej propagowało Miejskie Koło Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Skoczowie. Brenna powoli zyskiwała opinię zacisznego letniska. Stopniowy rozwój zatrzymała II wojna światowa. Już w 1940 r. związały się w Brennej pierwsze grupy podziemia ZWZ-AK. Brenna była jednym z najaktywniejszych jego centrów i ma tu swoją chlubną, a zarazem tragiczną kartę. Po dziś liczne miejsca walk, bezlitosnych odwetów okupanta, mogiły i pomniki przypominają o latach hitlerowskiej okupacji.
Po 1945 roku zrealizowano wiele inicjatyw, zmierzających do uatrakcyjnienia wypoczynku i turystyki w rejonie Brennej. Jej bezsprzecznym walorem są głębokie, malownicze doliny i otwarte widoki z wielu szczytów okalających Brenną. Dobra komunikacja autobusowa ze Skoczowa, liczne szlaki turystyczne, szereg obiektów wypoczynkowych, kwater prywatnych, kąpieliska rzeczne, hala sportowa i boiska, wyciągi narciarskie i stadnina koni stwarzają wiele możliwości rekreacji i wypoczynku z dala od wielkomiejskiego zgiełku. Kilka dorocznych imprez sportowych i kulturalnych stanowi dodatkową atrakcję. Wśród letnich imprez wieloletnią tradycją cieszą się Wojewódzkie Przeglądy Wiejskich Zespołów Artystycznych i Dożynki Ekumeniczne .
|
NAJBLIŻSZE IMPREZY W BRENNEJ:
07.08 VI KONCERT W RAMACH „CZWARTKÓW ARTYSTYCZNYCH”
miejsce: Kościół św. Jana Chrzciciela, Brenna-Centrum
organizator: OPKiS oraz Parafia Brenna-Centrum
09.08 PIKNIK POD BUCZEM
miejsce: Boisko Górki Wielkie
organizator: OPKiS, Zespół Szkół Publicznych w Górkach oraz LKS Spójnia Górki
14.08 VII KONCERT W RAMACH „CZWARTKÓW ARTYSTYCZNYCH”
miejsce: Kościół św. Jana Chrzciciela, Brenna-Centrum
organizator: OPKiS oraz Parafia Brenna-Centrum
14-24.08 PLENER RZEŹBIARZY LUDOWYCH
miejsce: Górki Wielkie, plac przy muzeum Zofii Kossak
organizator: OPKiS oraz schronisko KOSS
16.08 IMPREZA „GWIAZDA WAKACJI”
miejsce: Amfiteatr Brenna-Centrum
organizator: OPKiS
17.08 IV KONCERT W RAMACH „WIECZORÓW MUZYCZNYCH W LEŚNICY”
miejsce: Kościół św. Jana Nepomucena, Brenna-Leśnica
organizator: OPKiS oraz Parafia Brenna-Leśnica
|
|